In de duingebieden langs de hele Noordzeekust zijn verontrustend hoge concentraties van de schadelijke stof PFAS gevonden. De oorzaak is de zogeheten ‘global sea spray’, waardoor de PFAS-deeltjes vanaf zee het land in worden geblazen. PFAS heeft zich over de hele wereld verspreid, ook in het oceaanwater en ook in de Noordzee, stelt toxicoloog Jacob de Boer in het VARA-radioprogramma Vroege Vogels. De PFAS-vervuiling kan volgens hem zelfs afkomstig zijn van andere continenten

Op zo’n honderd plekken in de provincie Noord-Holland is de bodem onderzocht op PFAS, waaronder in de Schoorlse duinen. Dat is een plek waar je geen verontreiniging werd verwacht van lokale bronnen. Toch werd er een verhoogde PFAS-concentratie gemeten. Het is opmerkelijk dat er juist in de kuststrook hogere gehaltes PFAS worden gemeten dan landinwaarts. De verspreiding gaat volgens toxicoloog De Boer door kleine waterdeeltjes uit de zee die de PFAS via de lucht naar het land vervoeren.

Er zijn plekken in de duinen waar de meting de saneringsnorm overschrijdt. Dat betekent dat er zo’n hoge concentratie PFAS is gevonden, dat er gesaneerd zou moeten worden. Dat is bijvoorbeeld het geval in Julianadorp. Toch wordt daar vooralsnog niet gesaneerd. Laura van Schagen van de Provincie Noord-Holland legde in het radioprogramma Vroege Vogels uit waarom: “Simpelweg het feit dat er een norm wordt overschreden, wil nog niet zeggen dat een sanering noodzakelijk is. Sanering is pas noodzakelijk op het moment dat een verontreiniging daadwerkelijk tot risico’s leidt.” Dat is bijvoorbeeld het geval als het dreigt in het drinkwater te belanden.

“Er is zoveel PFAS overal, je moet keuzes maken”, aldus Jacob de Boer. “Als het ergens in de grond zit, dan heb je er geen last van. Het is duur en heel lastig om het schoon te maken.” Dat betekent niet dat er niks met de metingen gaat gebeuren. “We hebben een soort ‘early warning’ gekregen”, stelt hij. “We zijn nog niet op het moment dat we moeten zeggen: je mag de duinen niet meer in, of: je kan het water niet meer drinken. Maar je moet wel wat met de resultaten, dat is de volgende fase.”

PFAS is een verzamelnaam voor een groep chemische stoffen die door de mens zijn gemaakt. Ze komen van nature niet in het milieu voor. De stoffen hebben handige eigenschappen: ze zijn water- en vetafstotend. Daarom kom je het tegen in je koekenpan, in verpakkingsmaterialen en in kleding.

Maar als PFAS eenmaal in het milieu terecht is gekomen, bijvoorbeeld via afvalwater van fabrieken die deze stoffen gebruiken, dan blijft het daar aanwezig. Het breekt niet af en kan zich snel verspreiden. Het PFAS hoopt zich op in de natuur en verdwijnt niet. Het kan zich ook gaan ophopen in het lichaam en daar schade aanrichten.